Cách mạng tháng Tám năm 1945 ở Việt Nam không chỉ là một cuộc cách mạng đúng nghĩa mà còn là một sự kiện vĩ đại trong lịch sử dân tộc. Đây là bước ngoặt lịch sử quan trọng đánh dấu sự kết thúc của chế độ thực dân phong kiến và mở ra kỷ nguyên mới – kỷ nguyên độc lập, tự do. Bài viết của Lịch Sử – Văn Hóa sẽ phân tích sâu sắc về bản chất, diễn biến và ý nghĩa của sự kiện lịch sử này, từ đó khẳng định tính chất cách mạng đích thực của cuộc Cách mạng tháng Tám.
Tổng quan
Cách mạng tháng Tám diễn ra từ ngày 16 đến ngày 30 tháng 8 năm 1945 tại Việt Nam. Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Đông Dương và Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhân dân Việt Nam đã nhất tề đứng lên, tiến hành tổng khởi nghĩa, lật đổ ách thống trị của phát xít Nhật và tay sai, giành chính quyền về tay nhân dân. Kết quả là Việt Minh giành được chính quyền, vua Bảo Đại thoái vị, chấm dứt chế độ quân chủ phong kiến đã tồn tại hàng nghìn năm tại Việt Nam.
Ngày 2-9-1945, tại Quảng trường Ba Đình, Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam). Đây là sự kiện trọng đại đánh dấu thắng lợi hoàn toàn của Cách mạng tháng Tám.
Bối cảnh lịch sử và nhân vật chủ chốt
Điều kiện dẫn đến cuộc cách mạng
Cách mạng tháng Tám nổ ra trong bối cảnh lịch sử đặc biệt cả trong nước và quốc tế. Trước năm 1945, Việt Nam là một nước thuộc địa nửa phong kiến dưới ách thống trị của thực dân Pháp và sau đó là phát xít Nhật. Nhân dân Việt Nam phải chịu đựng cảnh áp bức, bóc lột hết sức nặng nề.
Bối cảnh chính trị xã hội và ảnh hưởng nước ngoài
Đầu năm 1945, Chiến tranh thế giới lần thứ hai bước vào giai đoạn cuối. Hồng quân Xô Viết liên tiếp giành thắng lợi trên chiến trường châu Âu, giải phóng nhiều nước và tiến vào sào huyệt phát xít Đức tại Béc-lin. Ngày 9-5-1945, phát xít Đức đầu hàng vô điều kiện, chiến tranh kết thúc ở châu Âu.
Diễn biến quan trọng nhất tác động đến tình hình Đông Dương là ngày 8-8-1945, Hồng quân Liên Xô tiến công vào quân đội Nhật. Ngày 14-8-1945, phát xít Nhật đầu hàng vô điều kiện, chiến tranh thế giới lần thứ hai kết thúc. Theo thỏa thuận của các nước Đồng minh, sau khi phát xít Nhật đầu hàng, quân đội Anh và Tưởng sẽ vào Đông Dương để giải giáp quân đội Nhật.
Trong khi đó, thực dân Pháp lăm le dựa vào Đồng minh để khôi phục địa vị thống trị; đế quốc Mỹ đứng sau các thế lực này cũng sẵn sàng can thiệp vào Đông Dương; những phần tử phản động trong chính quyền tay sai Nhật đang âm mưu thay thầy đổi chủ, chống lại cách mạng.
Các phong trào sớm và nhân vật đặt nền móng
Trước Cách mạng tháng Tám, đã có nhiều phong trào yêu nước và cách mạng nổi lên chống lại ách thống trị của thực dân, phong kiến. Năm 1930, Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời đã đưa cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc theo con đường cách mạng vô sản. Các phong trào Xô Viết Nghệ Tĩnh, phong trào dân chủ 1936-1939, phong trào đấu tranh trong thời kỳ Mặt trận Dân chủ Đông Dương đã góp phần tích lũy kinh nghiệm, đào tạo cán bộ, xây dựng lực lượng cho Cách mạng tháng Tám.
Lãnh đạo và chuẩn bị chiến lược
Cách mạng tháng Tám thành công không phải là một sự may rủi mà là kết quả của một quá trình chuẩn bị lâu dài, chu đáo về mọi mặt. Đảng Cộng sản Đông Dương và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã có sự chuẩn bị kỹ lưỡng về đường lối, chủ trương, phương pháp cách mạng, xây dựng lực lượng và chớp thời cơ.
Sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh
Sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh là nhân tố quyết định thắng lợi của Cách mạng tháng Tám. Năm 1941, sau 30 năm hoạt động ở nước ngoài, Hồ Chí Minh trở về nước, cùng Trung ương Đảng lãnh đạo phong trào cách mạng Việt Nam.
Tại Hội nghị Trung ương lần thứ 8 (tháng 5/1941) do Nguyễn Ái Quốc chủ trì, Đảng đã nêu cao ngọn cờ giải phóng dân tộc, đặt quyền lợi của giai cấp dưới lợi ích và sự tồn vong của quốc gia, dân tộc. Đây là sự phát triển sáng tạo đường lối cách mạng, phù hợp với điều kiện cụ thể của Việt Nam.
Đồng minh quan trọng và ý thức hệ được ghi nhận
Dưới sự lãnh đạo của Đảng, Mặt trận Việt Minh (Việt Nam độc lập đồng minh) được thành lập vào ngày 19-5-1941, tập hợp rộng rãi các tầng lớp nhân dân, các đảng phái, các nhân sĩ yêu nước, tạo nên sức mạnh to lớn cho cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc.
Đảng đã tập hợp, đoàn kết rộng rãi toàn dân tộc, phát triển lực lượng chính trị trong Mặt trận Việt Minh, từ đó xây dựng, phát triển lực lượng vũ trang, căn cứ địa cách mạng. Từ khởi nghĩa từng phần đến Tổng khởi nghĩa giành chính quyền, Đảng đã chú trọng phát triển tình thế cách mạng và nắm bắt thời cơ, bảo đảm sự thống nhất nhận thức và hành động trong toàn Đảng.
Các sự kiện và điểm ngoặt quan trọng
Các sự kiện chính trong Cách mạng tháng Tám
Cách mạng tháng Tám không phải là một sự kiện diễn ra trong một ngày mà là một quá trình với nhiều sự kiện quan trọng diễn ra trên phạm vi cả nước. Từ ngày 14 đến ngày 15/8/1945, Hội nghị toàn quốc của Đảng họp ở Tân Trào (Tuyên Quang) đã quyết định phát động Tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong cả nước.
Diễn biến chính của cuộc Tổng khởi nghĩa
Sau Hội nghị toàn quốc của Đảng, Đại hội Quốc dân được triệu tập ở Tân Trào trong hai ngày 16/8 và 17/8/1945 đã tán thành lệnh Tổng khởi nghĩa của Đảng, thông qua 10 chính sách của Việt Minh, thành lập Ủy ban dân tộc giải phóng do Hồ Chí Minh đứng đầu.
Ngày 19/8/1945, khởi nghĩa giành thắng lợi ở Hà Nội. Sáng 18/8/1945, Ủy ban Quân sự Cách mạng Hà Nội đã họp phiên đầu tiên tại ngôi nhà số 101 Trần Hưng Đạo, quyết định chớp thời cơ, khởi nghĩa giành chính quyền và đối phó với quân Nhật.
Ngày 23/8/1945, khởi nghĩa thắng lợi ở Huế. Vua Bảo Đại tuyên bố thoái vị, chấm dứt chế độ quân chủ tồn tại hàng nghìn năm ở Việt Nam.
Ngày 25/8/1945, khởi nghĩa thắng lợi ở Sài Gòn – Gia Định. Ủy ban Nhân dân Cách mạng lâm thời Nam bộ ra đời.
Các quyết định chiến lược quan trọng
Trong quá trình lãnh đạo Cách mạng tháng Tám, Đảng đã đưa ra nhiều quyết định chiến lược quan trọng. “Chỉ thị của Ban Thường vụ Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương: Nhật – Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta” (12/3/1945) là một quyết định quan trọng, xác định phương hướng hành động của cách mạng trước tình hình mới.
Trong 10 chính sách lớn của Việt Minh được thông qua tại Đại hội Quốc dân ở Tân Trào, điểm mấu chốt đầu tiên đã xác định: “Giành lấy chính quyền, xây dựng một nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa trên nền tảng hoàn toàn độc lập”.
Thắng lợi của Cách mạng
Cách mạng tháng Tám kết thúc thắng lợi với việc giành chính quyền trên toàn quốc và thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Đây là thắng lợi vĩ đại, mở ra kỷ nguyên mới trong lịch sử dân tộc Việt Nam.
Sự ra đời của Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa
Thắng lợi của Cách mạng tháng Tám đã đập tan ách thống trị hơn 80 năm của chủ nghĩa thực dân, phát xít, chấm dứt chế độ phong kiến lỗi thời; thiết lập nền dân chủ cộng hòa, mở ra kỷ nguyên mới – kỷ nguyên độc lập, tự do, nhân dân làm chủ đất nước.
Sự ra đời của Nhà nước dân chủ nhân dân ở Việt Nam là bước nhảy vọt to lớn, là cuộc cải biến xã hội vĩ đại không chỉ của lịch sử dân tộc Việt Nam mà của cả lịch sử phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc của các dân tộc bị áp bức chống chủ nghĩa thực dân, đế quốc trên thế giới.
Tuyên ngôn độc lập và ý nghĩa
Bản Tuyên ngôn độc lập do Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc ngày 2-9-1945 tại Quảng trường Ba Đình, Hà Nội, là văn kiện lịch sử quan trọng, tuyên bố với thế giới sự ra đời của nước Việt Nam độc lập và quyền tự quyết của dân tộc Việt Nam.
Đánh giá về ý nghĩa lớn lao của Cách mạng tháng Tám, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Cách mạng Tháng Tám đã lật đổ nền quân chủ mấy mươi thế kỷ, đã đánh tan xiềng xích thực dân gần 100 năm, đã đưa chính quyền lại cho nhân dân, đã xây nền tảng cho nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, độc lập, tự do, hạnh phúc. Đó là một cuộc thay đổi cực kỳ to lớn trong lịch sử của nước ta”.
Ý nghĩa lịch sử và di sản
Tác động chính trị và văn hóa
Cách mạng tháng Tám đã đưa dân tộc Việt Nam lên vị trí mới với những ý nghĩa về chính trị, xã hội, nhân văn sâu sắc. Cuộc cách mạng đã để lại nhiều giá trị và bài học quý báu đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam.
Thắng lợi của Cách mạng tháng Tám là thắng lợi của chủ nghĩa Mác – Lênin được vận dụng sáng tạo vào hoàn cảnh cụ thể của cách mạng Việt Nam; là thắng lợi của tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối cách mạng của Đảng gắn độc lập dân tộc với chủ nghĩa xã hội, gắn sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại; là sự thể nghiệm thành công đầu tiên chủ nghĩa Mác – Lênin tại một nước thuộc địa ở châu Á.
Bài học kinh nghiệm và ý nghĩa hiện tại
Cách mạng tháng Tám để lại nhiều bài học kinh nghiệm quý báu cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc:
- Bài học về vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản. Thắng lợi của Cách mạng tháng Tám năm 1945 là minh chứng hùng hồn cho vai trò lãnh đạo sáng suốt, kiên định, linh hoạt của Đảng Cộng sản Việt Nam.
- Bài học về sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc. Đảng đã biết tập hợp, đoàn kết mọi lực lượng yêu nước trong Mặt trận Việt Minh, tạo nên sức mạnh to lớn để giành thắng lợi.
- Bài học về việc nắm bắt thời cơ cách mạng. Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã biết chọn đúng thời điểm phát động Tổng khởi nghĩa giành chính quyền.
- Bài học về xây dựng lực lượng cách mạng. Đảng đã quan tâm xây dựng lực lượng chính trị và lực lượng vũ trang cách mạng, tạo nên sức mạnh tổng hợp để giành thắng lợi.
- Bài học về đường lối cách mạng đúng đắn. Đảng đã vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác – Lênin vào điều kiện cụ thể của Việt Nam, đề ra đường lối cách mạng phù hợp với đặc điểm của dân tộc và xu thế của thời đại.
Ảnh hưởng lâu dài đến bản sắc dân tộc
Cách mạng tháng Tám đã tạo nên những thay đổi sâu sắc trong đời sống chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội của Việt Nam. Nó khẳng định xu thế phát triển và tạo nên sức bật mạnh mẽ của dân tộc Việt Nam theo con đường mà Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã lựa chọn.
Thắng lợi của Cách mạng tháng Tám là động lực cổ vũ toàn thể dân tộc Việt Nam tiếp tục sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, xây dựng chủ nghĩa xã hội, thực hiện thắng lợi công cuộc đổi mới đưa nước Việt Nam phát triển.
Di tích, lễ hội và công tác bảo tồn
Di tích quốc gia và địa điểm tham quan
Có nhiều di tích lịch sử gắn liền với Cách mạng tháng Tám được bảo tồn và trở thành những địa điểm tham quan có giá trị giáo dục lịch sử:
- Quảng trường Cách mạng tháng Tám: Thời Pháp thuộc, quảng trường có tên gọi là quảng trường Nhà hát Lớn. Ngày 19/8/1945, tại đây, cuộc mít tinh trọng đại đã diễn ra, đánh dấu bước ngoặt lịch sử khi nhân dân ta giành chính quyền.
- Quảng trường Ba Đình: Nơi diễn ra nhiều sự kiện trọng đại trong lịch sử Việt Nam. Ngày 2/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã thay mặt Chính phủ lâm thời đọc bản “Tuyên ngôn độc lập”.
- Ngôi nhà số 101 Trần Hưng Đạo: Đây là một di tích quan trọng trong chuỗi di tích Cách mạng ở Hà Nội. Trong Cách mạng tháng Tám 1945, ngôi nhà này là trụ sở Ủy ban Quân sự Cách mạng Hà Nội.
- Cổng trại Bảo an binh: Một trong những dấu tích hiếm hoi còn lại gắn liền với sự kiện lịch sử Cách mạng Tháng Tám năm 1945.
Các sự kiện kỷ niệm và thực hành địa phương
Hàng năm, vào dịp kỷ niệm ngày 19/8, nhiều hoạt động kỷ niệm được tổ chức để tưởng nhớ Cách mạng tháng Tám. Các hoạt động này không chỉ diễn ra ở các di tích lịch sử mà còn trên phạm vi cả nước, với nhiều hình thức phong phú như lễ kỷ niệm, triển lãm, hội thảo, chương trình văn nghệ.
Bảo tàng Lịch sử quốc gia và các bảo tàng địa phương thường xuyên tổ chức các trưng bày, triển lãm về Cách mạng tháng Tám để giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ.
Giá trị giáo dục và bảo vệ di sản
Việc bảo tồn và phát huy giá trị của các di tích, hiện vật liên quan đến Cách mạng tháng Tám có ý nghĩa giáo dục to lớn, góp phần giữ gìn và phát huy truyền thống cách mạng, lòng yêu nước và tinh thần tự hào dân tộc trong các thế hệ người Việt Nam.
Bảo tàng Lịch sử quốc gia đang thực hiện nhiều biện pháp bảo tồn và phát huy giá trị di sản về Cách mạng tháng Tám:
- Tăng cường nghiên cứu, tư liệu hóa, số hóa, xây dựng cơ sở dữ liệu, xây dựng sưu tập tài liệu, hiện vật theo từng chủ đề.
- Tập trung nghiên cứu, đổi mới trưng bày xứng tầm với sự kiện trọng đại này.
- Tăng cường khai thác tư liệu, xây dựng các chương trình giáo dục, các chương trình giao lưu, tọa đàm chuyên đề.
Kết luận
Cách mạng tháng Tám năm 1945 ở Việt Nam không chỉ là một cuộc cách mạng thực sự mà còn là một cuộc cách mạng vĩ đại, một mốc son chói lọi trong lịch sử dân tộc Việt Nam. Thắng lợi của Cách mạng tháng Tám đã xóa bỏ chế độ thực dân nửa phong kiến, thiết lập nền dân chủ cộng hòa, đưa dân tộc Việt Nam bước vào kỷ nguyên mới – kỷ nguyên độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội.
Cách mạng tháng Tám là thắng lợi của ý chí độc lập tự chủ, tự lực, tự cường của dân tộc Việt Nam và là thắng lợi vĩ đại của tư tưởng Hồ Chí Minh. Nó đã để lại những bài học kinh nghiệm quý báu về vai trò lãnh đạo của Đảng, sức mạnh đại đoàn kết dân tộc, nghệ thuật nắm bắt thời cơ, xây dựng lực lượng cách mạng và đường lối cách mạng đúng đắn.
Từ thực tiễn lịch sử và những phân tích trên, có thể khẳng định rằng Cách mạng tháng Tám năm 1945 ở Việt Nam là một cuộc cách mạng đúng nghĩa và toàn diện. Nó không chỉ thay đổi chế độ chính trị mà còn thay đổi cả xã hội, đưa nhân dân Việt Nam từ thân phận nô lệ trở thành người làm chủ đất nước, làm chủ vận mệnh của mình. Trên trang web lichsuvanhoa.com, chúng ta có thể tìm hiểu thêm nhiều thông tin quý giá về sự kiện lịch sử trọng đại này.
Câu hỏi thường gặp
Vì sao Cách mạng tháng Tám năm 1945 được coi là cuộc cách mạng thành công?
Cách mạng tháng Tám năm 1945 được coi là cuộc cách mạng thành công vì nó đã đạt được những mục tiêu cơ bản: giành chính quyền về tay nhân dân, xóa bỏ chế độ thực dân nửa phong kiến, thiết lập nền dân chủ cộng hòa, mở ra kỷ nguyên mới cho dân tộc Việt Nam – kỷ nguyên độc lập, tự do. Thắng lợi của Cách mạng tháng Tám đã đưa nhân dân Việt Nam từ thân phận nô lệ trở thành người làm chủ đất nước, làm chủ vận mệnh của mình.
Vai trò của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong Cách mạng tháng Tám như thế nào?
Chủ tịch Hồ Chí Minh đóng vai trò quyết định trong Cách mạng tháng Tám. Người là người sáng lập Đảng Cộng sản Việt Nam, người hoạch định đường lối cách mạng đúng đắn, người tổ chức và lãnh đạo trực tiếp cuộc Tổng khởi nghĩa giành chính quyền. Người đã chọn đúng thời cơ, đưa ra những quyết sách đúng đắn, sáng tạo để đưa cách mạng đến thắng lợi. Ngày 2-9-1945, Người đã thay mặt Chính phủ lâm thời đọc bản Tuyên ngôn độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
Ngày nay tôi có thể tham quan những di tích nào liên quan đến Cách mạng tháng Tám?
Ngày nay, bạn có thể tham quan nhiều di tích liên quan đến Cách mạng tháng Tám, như:
- Quảng trường Ba Đình, nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn độc lập ngày 2-9-1945.
- Quảng trường Cách mạng tháng Tám, nơi diễn ra cuộc mít tinh lớn ngày 19/8/1945.
- Ngôi nhà số 101 Trần Hưng Đạo, trụ sở Ủy ban Quân sự Cách mạng Hà Nội trong những ngày Tổng khởi nghĩa.
- Bảo tàng Lịch sử quốc gia, nơi lưu giữ nhiều tài liệu, hiện vật quý giá về Cách mạng tháng Tám.
- Khu di tích Tân Trào (Tuyên Quang), nơi diễn ra Hội nghị toàn quốc của Đảng và Đại hội Quốc dân trước ngày Tổng khởi nghĩa.
Có những tài liệu, hiện vật nào được bảo tồn liên quan đến Cách mạng tháng Tám?
Bảo tàng Lịch sử quốc gia và các bảo tàng địa phương đang lưu giữ nhiều tài liệu, hiện vật quý giá về Cách mạng tháng Tám, như:
- Các văn kiện của Đảng và Chính phủ trong thời kỳ Cách mạng tháng Tám.
- Bản Tuyên ngôn độc lập ngày 2-9-1945.
- Cờ, ảnh, báo chí, truyền đơn từ thời kỳ Cách mạng tháng Tám.
- Vũ khí, công cụ của quân và dân ta trong cuộc Tổng khởi nghĩa.
- Hiện vật, kỷ vật của các lãnh đạo Đảng và Nhà nước, các chiến sĩ cách mạng trong thời kỳ Cách mạng tháng Tám.
Cách mạng tháng Tám ảnh hưởng như thế nào đến Việt Nam hiện đại?
Cách mạng tháng Tám có ảnh hưởng sâu sắc đến Việt Nam hiện đại. Nó đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong lịch sử dân tộc, mở ra kỷ nguyên mới – kỷ nguyên độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Thắng lợi của Cách mạng tháng Tám là cơ sở, nền tảng cho các thắng lợi tiếp theo của cách mạng Việt Nam trong công cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, thống nhất đất nước, xây dựng chủ nghĩa xã hội và đổi mới đất nước. Những bài học kinh nghiệm từ Cách mạng tháng Tám vẫn còn nguyên giá trị trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa hiện nay.
Để lại một bình luận