Có thể bạn quan tâm:
Đại tá Tư Cang là một trong những nhân vật huyền thoại của ngành tình báo Việt Nam, người đã âm thầm sống và hoạt động giữa “hai thế giới đối lập” suốt gần ba thập kỷ trong cuộc kháng chiến chống Mỹ. Với tên thật là Nguyễn Văn Tàu, ông là cụm trưởng cụm tình báo H63 – mạng lưới tình báo chiến lược quan trọng bậc nhất, đã bảo vệ điệp viên huyền thoại Phạm Xuân Ẩn và cung cấp những thông tin quý giá giúp định hướng chiến lược cho cuộc kháng chiến thống nhất đất nước. Bài viết của Lịch Sử – Văn Hóa sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về cuộc đời và sự nghiệp phi thường của một anh hùng thầm lặng đã cống hiến cả tuổi thanh xuân cho độc lập dân tộc.
Tổng quan về Đại tá Tư Cang
Đại tá Tư Cang, tên thật là Nguyễn Văn Tàu, sinh ngày 30/10/1928 tại Bà Rịa – Vũng Tàu. Ông là người chỉ huy cụm tình báo H63 (tiền thân là A.18), một trong những đơn vị tình báo chiến lược quan trọng nhất của cách mạng Việt Nam trong giai đoạn kháng chiến chống Mỹ, hoạt động tại chiến trường ác liệt nhất – địa đạo Củ Chi.
Đặc biệt, Đại tá Tư Cang và mạng lưới của ông đã bảo vệ thành công điệp viên huyền thoại Phạm Xuân Ẩn, người được mệnh danh là “điệp viên hoàn hảo” của cách mạng Việt Nam. Với 45 thành viên trong cụm, hoạt động trong 10 năm tại Củ Chi (1962-1972), cụm tình báo H63 đã trả giá đắt với 27 người hy sinh, 13 người bị thương, nhưng vẫn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao.
Năm 2006, Đại tá Tư Cang đã được phong tặng danh hiệu “Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân” vì những đóng góp to lớn của mình trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.
Cuộc đời và sự nghiệp của Đại tá Tư Cang
Những năm tháng đầu tham gia cách mạng
Bối cảnh xã hội và ảnh hưởng quốc tế
Thập niên 1940, khi Đại tá Tư Cang còn là một cậu học sinh trẻ, đất nước đang trong giai đoạn đấu tranh giành độc lập dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản. Cậu học sinh Nguyễn Văn Tàu từ Bà Rịa – Vũng Tàu lên Sài Gòn thi đỗ vào trường cấp 3 Petrus Ký (nay là Trường THPT Chuyên Lê Hồng Phong). Tuy nhiên, chiến tranh bùng nổ đã khiến việc học của ông bị gián đoạn.
Từ năm 1947 đến năm 1954, ông làm chiến sĩ quân báo của Việt Minh tại Bà Rịa – Vũng Tàu. Trong giai đoạn này, ông đã tích lũy nhiều kinh nghiệm quý báu trong lĩnh vực tình báo, đặt nền móng cho sự nghiệp sau này.
Hành trình tham gia cách mạng
Năm 1954, sau Hiệp định Genève, ông tập kết ra Bắc, đổi tên là Trần Văn Quang và làm Trung đội trưởng trinh sát kiêm chính trị viên đại đội đặc công, Sư đoàn 338. Đây là thời gian ông được đào tạo bài bản về nghiệp vụ quân sự và tình báo.
Năm 1961, ông quay lại hoạt động tại chiến trường miền Nam, bắt đầu một chặng đường mới đầy gian nan nhưng cũng rất hào hùng trong sự nghiệp của mình.
Cụm trưởng tình báo H63 – nhiệm vụ lịch sử
Tiểu sử và quá trình hoạt động
Tháng 5 năm 1962, Đại tá Tư Cang được Phòng Tình báo Miền giao nhiệm vụ chỉ huy Cụm tình báo H63, thay thế anh Mười Nho do anh bị ốm nặng. Đây là một trong những cụm tình báo chiến lược quan trọng nhất, phục vụ hoạt động của điệp viên Phạm Xuân Ẩn – “át chủ bài” của tình báo Việt Nam thời bấy giờ.
Cụm tình báo H63 được bố trí thành 3 tuyến: hạt nhân Phạm Xuân Ẩn cùng điệp viên Tám Thảo và các điệp viên hoạt động bí mật ở Sài Gòn; một nhóm sống hợp pháp với địch trong ấp chiến lược; và một nhóm lực lượng vũ trang trong hầm địa đạo Củ Chi.
Chiến lược “tình báo nhân dân” độc đáo
Đại tá Tư Cang đã áp dụng phương thức hoạt động độc đáo mà ông gọi là “tình báo nhân dân”. Ông chia sẻ: “Công tác tình báo ở các nước phương Tây hay Liên Xô chủ yếu là hoạt động đơn tuyến giữa các điệp báo viên, trong khi đó công tác tình báo của chúng ta là tình báo nhân dân. Chúng tôi sống, hoạt động trong sự đùm bọc của nhân dân. Giữa Sài Gòn khốc liệt, nếu không có nhân dân thì chúng tôi không thể tồn tại”.
Với chiến lược này, Đại tá Tư Cang đã xây dựng và duy trì được mạng lưới tình báo an toàn trong một thời gian dài, góp phần quan trọng vào thắng lợi chung của cách mạng.
Những chiến công và thử thách lớn lao
10 năm bám trụ địa đạo Củ Chi
Ý nghĩa chiến lược của Củ Chi
Củ Chi mang địa thế lợi hại về mặt quân sự, liên quan sự sống còn của Sài Gòn. Nơi đây địa hình thuận tiện đào hầm, gắn với nhiều chiến khu quan trọng. Đại tá Tư Cang giải thích: “Địch muốn dồn ép cách mạng về biên giới, giữ vành đai an toàn cho Sài Gòn, còn cách mạng lại quyết tâm áp sát vào Sài Gòn để giành thắng lợi”.
Chính vì vậy, việc bám trụ Củ Chi là nhiệm vụ chiến lược quan trọng mà Đại tá Tư Cang và cụm tình báo H63 phải thực hiện bằng mọi giá.
Những thử thách sinh tử
Trong 10 năm bám trụ Củ Chi, Đại tá Tư Cang và đồng đội đã trải qua vô số thử thách sinh tử. Có lần, xe công binh hạng nặng của địch chạy qua chạy lại trên đoạn địa đạo ở Phú Hòa Đông, ủi sập một đoạn hầm nơi đơn vị trú ẩn. Trong bóng tối dày đặc, không khí ngày càng loãng, các chiến sĩ ngồi im lặng như pho tượng, chờ đợi mệnh lệnh từ người chỉ huy.
“Lúc đó, tôi không mơ ước cao xa về vầng trời lộng gió, chỉ mong có lỗ thông hơi bằng quả trứng thôi cũng đủ”, Đại tá Tư Cang nhớ lại. Ông đã khích lệ anh em: “Tao quê ở Bà Rịa – Vũng Tàu, chết tại đây thì không sao. Còn tụi bây ra mặt đấu với giặc, chết bị chúng kéo xác về bêu ở xóm làng, cha mẹ, vợ con thấy sao chịu được?”
Lần khác, khoảng năm 1969-1970, ông bị địch phát hiện và truy đuổi. Bốn chiếc xe tăng địch đổ bộ, anh em mỗi người một ngả chạy thoát thân. Ông vừa chạy, vừa né những luồng đạn. May mắn có một chiến sĩ giở nắp hầm vẫy ông lại, vừa xuống được địa đạo thì trực thăng quét qua.
Bảo vệ điệp viên Phạm Xuân Ẩn
Mối quan hệ đặc biệt
Đại tá Tư Cang có mối quan hệ đặc biệt với điệp viên Phạm Xuân Ẩn. Theo nữ anh hùng tình báo Tám Thảo, thành công của Phạm Xuân Ẩn một phần dựa vào tài thao lược của cụm trưởng Tư Cang. Tám Thảo nhớ lại: “Anh Tư Cang là người đặc biệt, anh không phải người chỉ huy bàn giấy, anh trực tiếp chỉ đạo lưới chúng tôi ở giữa lòng địch. Hàng ngày anh chở tôi đi làm. Lấy được tài liệu về nhà tôi, anh sao chụp rồi trả lại tài liệu gốc cho tôi. Anh Phạm Xuân Ẩn và tôi không bao giờ cảm thấy cô đơn vì Tư Cang luôn sát cánh với những vỏ bọc, kế hoạch và tính toán hoàn hảo”.
Nhờ sự bảo vệ chu đáo của cụm tình báo H63, Phạm Xuân Ẩn đã hoạt động an toàn trong lòng địch suốt nhiều năm và trở thành một trong những điệp viên xuất sắc nhất của ngành tình báo Việt Nam.
Đóng góp vào chiến thắng chung
Trong nhiều sự kiện quan trọng, Đại tá Tư Cang đều có mặt để bảo vệ và phối hợp với Phạm Xuân Ẩn. Trong chiến dịch Tết Mậu Thân 1968, khi biệt động thành đánh chiếm dinh Độc Lập, ông đang ở trong nhà Tám Thảo sát cạnh đó để quan sát, làm báo cáo. Thấy anh em ta trong dinh đã hết đạn, ông đã lấy súng ra bắn hai phát, hạ gục hai tên địch, tạo thêm thời gian cho anh em đối phó.
Thành quả từ cụm tình báo H63 do Đại tá Tư Cang chỉ huy đã góp phần quan trọng vào chiến thắng Tết Mậu Thân, buộc Mỹ phải thay đổi chiến lược và bắt đầu đàm phán rút quân khỏi Việt Nam.
Cuộc đời cá nhân và thử thách
28 năm xa gia đình
Hy sinh hạnh phúc riêng tư
Một trong những hy sinh lớn nhất của Đại tá Tư Cang là phải xa gia đình 28 năm trời. Trong sự nghiệp hoạt động cách mạng, ông chỉ được ở trọn vẹn bên người vợ thân yêu vài tháng ngắn ngủi, sau đó là 28 năm biệt tích, hoạt động bí mật.
Những năm làm chỉ huy cụm tình báo, ông đổi tên, sống với nhiều vỏ bọc để che giấu thân phận, chưa từng ghé thăm nhà dù gần trong gang tấc. Đây là một hy sinh to lớn cho sự nghiệp cách mạng, đòi hỏi ý chí và nghị lực phi thường.
Ngày đoàn tụ xúc động
Lúc đoàn tụ với vợ con vào ngày 30/4/1975, Đại tá Tư Cang đã 47 tuổi, lần đầu tiên được bế cháu ngoại trên tay. Đó là một khoảnh khắc xúc động, đánh dấu sự kết thúc của một hành trình dài đầy gian khổ và bắt đầu của một cuộc sống mới.
Bức ảnh ông Tư Cang bên gia đình sau ngày đoàn tụ đã trở thành một hình ảnh đầy cảm xúc, ghi lại một trong những khoảnh khắc đáng nhớ nhất trong cuộc đời người chiến sĩ cách mạng.
Vai trò trong chiến dịch Hồ Chí Minh
Trận đánh cầu Rạch Chiếc
Vai trò quan trọng trong giải phóng Sài Gòn
Tháng 4 năm 1975, khi đang học ở miền Bắc, Đại tá Tư Cang được điều động trở lại Sài Gòn, được giao chức vụ Chính ủy Lữ đoàn 316 Đặc công biệt động, thực hiện nhiệm vụ tiên phong đánh vào những cứ điểm trọng yếu ở cửa ngõ Sài Gòn.
Ngày 27 tháng 4 năm 1975, ông tổ chức cho bộ đội vượt sông, tấn công địch co cụm, cố thủ ở cầu Rạch Chiếc – cửa ngõ phía Đông của Sài Gòn. Trận đánh đã tiêu diệt lực lượng lớn quân địch, gây hoang mang tột độ đối với chính quyền Mỹ-ngụy, mở đường cho các đơn vị chủ lực tiến vào giải phóng Sài Gòn.
Đóng góp vào chiến thắng 30/4/1975
Chiến thắng tại cầu Rạch Chiếc đã góp phần quan trọng vào thành công của Chiến dịch Hồ Chí Minh, dẫn đến sự sụp đổ hoàn toàn của chế độ Sài Gòn vào ngày 30/4/1975. Đại tá Tư Cang là một trong những người góp phần trực tiếp vào chiến thắng lịch sử này.
Đây cũng là thời điểm ông được trở về với gia đình sau 28 năm xa cách, đánh dấu một kết thúc đẹp cho hành trình cách mạng đầy gian khổ của ông.
Cuộc sống sau chiến tranh và di sản
Danh hiệu và công nhận
Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân
Sau chiến tranh, công lao của Đại tá Tư Cang và cụm tình báo H63 đã được Đảng và Nhà nước ghi nhận. Năm 1971, Cụm H63 được tuyên dương danh hiệu Đơn vị Anh hùng LLVT nhân dân. Cùng Tư Cang là những điệp viên lừng danh như Hai Trung (Phạm Xuân Ẩn), Tám Thảo (Nguyễn Thị Mỹ Nhung) và cô giao liên Nguyễn Thị Ba.
Năm 2006, bản thân Đại tá Tư Cang được phong tặng danh hiệu “Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân” vì những đóng góp to lớn của mình trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.
Người giữ ký ức chiến tranh
Ở tuổi 97 (tính đến năm 2025), Đại tá Tư Cang vẫn minh mẫn và tiếp tục đóng vai trò là người giữ ký ức về một thời kỳ lịch sử hào hùng của dân tộc. Ông thường xuyên tham gia các hoạt động truyền thống, gặp gỡ, chia sẻ với thế hệ trẻ về những trang sử hào hùng của dân tộc.
Cuộc đời và sự nghiệp của ông là minh chứng sống động cho tinh thần yêu nước, ý chí kiên cường và sự hy sinh thầm lặng của biết bao người con ưu tú của dân tộc Việt Nam vì độc lập, tự do.
Kết luận
Đại tá Tư Cang là một huyền thoại sống của ngành tình báo Việt Nam, người đã dành cả cuộc đời cho sự nghiệp cách mạng, góp phần quan trọng vào chiến thắng của dân tộc trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.
Với vai trò cụm trưởng cụm tình báo H63, ông đã chỉ huy và bảo vệ thành công mạng lưới tình báo chiến lược quan trọng, trong đó có điệp viên huyền thoại Phạm Xuân Ẩn. Mười năm bám trụ địa đạo Củ Chi trong điều kiện vô cùng khắc nghiệt, ông và đồng đội đã tạo nên một kỳ tích đáng tự hào trong lịch sử tình báo Việt Nam.
28 năm xa gia đình để hoạt động bí mật, đến cuối cùng trở về trong ngày đất nước thống nhất, cuộc đời của Đại tá Tư Cang là một câu chuyện cảm động về sự hy sinh thầm lặng vì Tổ quốc. Như lichsuvanhoa.com đã từng khẳng định, những người anh hùng thầm lặng như ông chính là những viên ngọc quý, góp phần tạo nên chiến thắng vĻnh cửu của dân tộc Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống ngoại xâm.
Câu Hỏi Thường Gặp
Tại sao Đại tá Tư Cang và cụm tình báo H63 có thể bám trụ Củ Chi 10 năm mà không bị phát hiện?
Đại tá Tư Cang cho rằng, cụm H63 trụ được 10 năm tại Củ Chi nhờ ba yếu tố quan trọng. Thứ nhất là nhờ những chiến sĩ dũng cảm, sẵn sàng hy sinh tính mạng, thà chết không khai khi bị bắt. Thứ hai là nhờ lòng dân yêu mến, chi viện thuốc men, gạo muối trong những thời điểm khó khăn nhất. Thứ ba là nhờ hệ thống địa đạo kiên cố, đã hứng chịu hàng ngàn trận càn quét mà vẫn đứng vững. Đặc biệt, phương thức hoạt động “tình báo nhân dân” mà ông áp dụng – dựa vào dân, hòa mình vào dân – là chìa khóa để duy trì hoạt động an toàn giữa lòng địch.
Đại tá Tư Cang đã đóng vai trò gì trong việc bảo vệ điệp viên Phạm Xuân Ẩn?
Đại tá Tư Cang đóng vai trò then chốt trong việc bảo vệ điệp viên Phạm Xuân Ẩn, người được mệnh danh là “điệp viên hoàn hảo” của cách mạng Việt Nam. Với tư cách là cụm trưởng cụm tình báo H63, ông trực tiếp chỉ đạo mạng lưới liên lạc, bảo đảm cho Phạm Xuân Ẩn hoạt động an toàn trong lòng địch suốt nhiều năm. Theo nữ anh hùng tình báo Tám Thảo, hàng ngày ông Tư Cang đích thân chở bà đi làm, khi lấy được tài liệu, ông sao chụp rồi trả lại tài liệu gốc cho bà. Ông còn thiết kế những vỏ bọc, kế hoạch và tính toán hoàn hảo để bảo vệ các điệp viên. Nhờ sự bảo vệ chu đáo của cụm H63 do ông chỉ huy, Phạm Xuân Ẩn đã cung cấp được nhiều thông tin tình báo chiến lược cực kỳ quý giá cho cách mạng.
Trận đánh cầu Rạch Chiếc diễn ra như thế nào và có ý nghĩa gì?
Trận đánh cầu Rạch Chiếc diễn ra vào ngày 27 tháng 4 năm 1975, chỉ ba ngày trước khi Sài Gòn được giải phóng hoàn toàn. Khi đó, Đại tá Tư Cang giữ cương vị Chính ủy Lữ đoàn 316 Đặc công biệt động, đơn vị được giao nhiệm vụ đánh chiếm cầu Rạch Chiếc – cửa ngõ phía Đông của Sài Gòn. Dưới sự chỉ huy của ông, bộ đội đã vượt sông, tấn công và tiêu diệt lực lượng lớn quân địch đang co cụm, cố thủ tại đây. Chiến thắng này có ý nghĩa chiến lược quan trọng, gây hoang mang tột độ cho chính quyền Sài Gòn, đồng thời mở đường cho các đơn vị chủ lực của Quân Giải phóng tiến vào Sài Gòn, góp phần quyết định vào thắng lợi của Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử.
Sau chiến tranh, Đại tá Tư Cang đã làm gì?
Sau chiến tranh, Đại tá Tư Cang tiếp tục phục vụ trong quân đội với cương vị Chính ủy Trung đoàn 316 (sau 30/4/1975, Lữ đoàn 316 thu hẹp quy mô thành Trung đoàn), đơn vị trấn giữ biên giới Bình Long. Ông về hưu năm 1980, được xếp thương binh hạng 2/4 với tỷ lệ mất sức 61%. Tuy đã nghỉ hưu, ông vẫn tích cực tham gia công tác đảng tại địa phương, giữ chức Bí thư Chi bộ khu phố hơn 10 năm. Ông còn tranh thủ thời gian viết sách, viết báo, đi nói chuyện với học sinh, sinh viên để thế hệ trẻ hiểu thêm về lịch sử dân tộc và những hy sinh của thế hệ đi trước. Ngoài ra, ông còn vận động giúp đỡ đồng chí, đồng đội có hoàn cảnh khó khăn, tổ chức khám chữa bệnh miễn phí cho đồng bào vùng sâu, vùng xa – những nơi từng là căn cứ cách mạng.
Đại tá Tư Cang được mô tả như thế nào trong hồ sơ của địch?
Trong hồ sơ mật của địch, lý lịch của Đại tá Tư Cang chỉ được ghi vỏn vẹn vài dòng: “Phó Chính ủy tình báo Miền, người trắng, cao, bắn súng hai tay, thích văn nghệ. Quê quán: Chưa xác định. Gia đình: Chưa xác định”. Sự mơ hồ này chứng tỏ ông đã thành công trong việc che giấu thân phận và hoạt động bí mật của mình, dù địch đã biết đến sự tồn tại của ông. Điều này càng khẳng định tài năng và sự chuyên nghiệp của ông trong lĩnh vực tình báo. Trong mắt kẻ thù, Đại tá Tư Cang là một “bóng ma” khó nắm bắt, và họ đã không thể phát hiện ra đường dây liên lạc cũng như các hoạt động tình báo của ông cho đến khi chiến tranh kết thúc.
Để lại một bình luận