Trong cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam, đế quốc Mỹ đã lần lượt thực hiện nhiều chiến lược quân sự khác nhau. Hai trong số đó là “Chiến tranh đặc biệt” (1961-1965) và “Việt Nam hóa chiến tranh” (1969-1973). Mặc dù đều là những chiến lược chiến tranh thực dân mới, nhưng giữa chúng có những điểm khác biệt đáng kể về thời gian, quy mô, cách thức tiến hành và kết quả.

Thời gian thực hiện

Một trong những sự khác biệt rõ ràng nhất giữa “Chiến tranh đặc biệt” và “Việt Nam hóa chiến tranh” chính là thời điểm chúng được Mỹ áp dụng tại Việt Nam:

• “Chiến tranh đặc biệt” diễn ra từ năm 1961 đến năm 1965, sau khi chiến lược “tổ cộng, diệt cộng” thất bại.
• “Việt Nam hóa chiến tranh” được thực hiện muộn hơn, kéo dài từ 1969 đến 1973, khi Mỹ buộc phải tìm cách rút quân về nước.

Như vậy, giữa hai chiến lược này có một khoảng thời gian cách biệt khoảng 4 năm. Trong giai đoạn 1965-1969, Mỹ đã chuyển sang thực hiện “Chiến tranh cục bộ“, trực tiếp đưa quân viễn chinh vào miền Nam Việt Nam.

Quy mô chiến tranh

Chiến tranh đặc biệt và Việt Nam hóa chiến tranh cũng khác nhau về phạm vi và quy mô hoạt động:

• Trong thời kỳ “Chiến tranh đặc biệt“, các hoạt động quân sự chủ yếu diễn ra trong phạm vi miền Nam Việt Nam.
• Sang giai đoạn “Việt Nam hóa chiến tranh“, quy mô chiến tranh được mở rộng ra toàn cõi Đông Dương, bao gồm cả Việt Nam, Lào và Campuchia.

Việc mở rộng quy mô chiến tranh sang các nước láng giềng Lào, Campuchia là một đặc điểm nổi bật của chiến lược “Việt Nam hóa chiến tranh“. Mỹ đã sử dụng quân đội Sài Gòn mở nhiều cuộc hành quân lớn, xâm phạm chủ quyền và an ninh của các quốc gia này.

Biện pháp tiến hành

Mặc dù cùng sử dụng quân đội Sài Gòn làm lực lượng nòng cốt, nhưng cách thức tiến hành chiến tranh trong hai chiến lược này cũng có sự khác biệt:

Chiến tranh đặc biệt

• Quân đội Sài Gòn đóng vai trò chủ yếu, được trang bị vũ khí và phương tiện chiến tranh của Mỹ.
• Lực lượng này do cố vấn quân sự Mỹ trực tiếp chỉ huy và điều khiển.
• Các hoạt động quân sự tập trung vào việc càn quét, bình định vùng nông thôn, lập “ấp chiến lược” để kiểm soát dân chúng.

Việt Nam hóa chiến tranh

• Quân đội Sài Gòn vẫn là lực lượng chính, nhưng có sự yểm trợ của không quân và hỏa lực Mỹ.
• Cố vấn Mỹ tiếp tục chỉ huy, nhưng quân viễn chinh Mỹ được rút dần về nước.
• Mở nhiều cuộc hành quân quy mô lớn vào những vùng giải phóng, đồng thời mở rộng chiến tranh sang lãnh thổ của Lào và Campuchia.

Có thể thấy, mặc dù đều dựa vào quân đội Sài Gòn, nhưng giữa “Chiến tranh đặc biệt” và “Việt Nam hóa chiến tranh” đã có sự chuyển dịch về mức độ tham gia trực tiếp của quân đội Mỹ cũng như phạm vi hoạt động quân sự.

Kết quả

Cả “Chiến tranh đặc biệt” và “Việt Nam hóa chiến tranh” cuối cùng đều đã thất bại, nhưng thời điểm và nguyên nhân dẫn đến sự sụp đổ của chúng khác nhau:

• “Chiến tranh đặc biệt” nhanh chóng bị phá sản vào giữa năm 1965, buộc Mỹ phải chuyển sang chiến lược “Chiến tranh cục bộ“.
• “Việt Nam hóa chiến tranh” kéo dài đến tận cuối năm 1973 và chỉ kết thúc sau khi Hiệp định Paris được ký kết, buộc Mỹ phải rút quân hoàn toàn khỏi miền Nam.

Thất bại của “Chiến tranh đặc biệt” chứng tỏ Mỹ không thể dựa vào quân đội tay sai để dập tắt phong trào cách mạng. Còn sự sụp đổ của “Việt Nam hóa chiến tranh” đã dẫn tới việc chính quyền Sài Gòn nhanh chóng bị sụp đổ vào năm 1975.

Kết luận

Chiến tranh đặc biệt và Việt Nam hóa chiến tranh là hai chiến lược quân sự mà Mỹ đã lần lượt triển khai trong cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam. Mặc dù có những điểm tương đồng như sử dụng quân đội Sài Gòn làm lực lượng nòng cốt, nhưng chúng cũng có sự khác biệt đáng kể về thời gian thực hiện, quy mô chiến tranh, biện pháp tiến hành và kết quả cuối cùng.

So sánh giữa hai chiến lược này cho thấy sự thay đổi trong cách tiếp cận của Mỹ đối với cuộc chiến ở Việt Nam, từ việc trực tiếp can thiệp quân sự đến nỗ lực “dùng người Việt đánh người Việt” và mở rộng chiến tranh. Tuy nhiên, dù thủ đoạn có tinh vi và xảo quyệt đến đâu, cuối cùng giới cầm quyền Mỹ cũng đã phải nhận thất bại trước sức mạnh và ý chí của dân tộc ta.

Việc tìm hiểu và phân tích những điểm khác nhau giữa “Chiến tranh đặc biệt” và “Việt Nam hóa chiến tranh” giúp chúng ta có cái nhìn toàn diện và sâu sắc hơn về quá trình đấu tranh kiên cường của nhân dân ta trước âm mưu xâm lược của đế quốc Mỹ, đồng thời khẳng định tính đúng đắn và sáng tạo của đường lối kháng chiến toàn dân, toàn diện do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo.

Lịch Sử - Văn Hóa

Kho tàng Lịch sử và Văn hóa: Khám phá di sản văn hóa và sự phát triển lịch sử.