Năm 1075 đánh dấu một sự kiện quan trọng trong lịch sử Việt Nam dưới thời nhà Lý – cuộc kháng chiến chống quân Tống xâm lược bắt đầu. Đây là một cuộc chiến tranh phòng thủ đất nước đầy ý nghĩa, thể hiện tinh thần độc lập và bản lĩnh của dân tộc Việt Nam.

Bối cảnh lịch sử

Tình hình nhà Tống

Vào giữa thế kỷ 11, nhà Tống ở Trung Quốc đang phải đối mặt với nhiều khó khăn:

• Ngân khố cạn kiệt, tài chính nguy ngập
• Nội bộ mâu thuẫn gay gắt
• Nhân dân đói khổ, nhiều nơi nổi dậy đấu tranh
• Vùng biên cương phía bắc thường xuyên bị quấy nhiễu bởi nước Liêu và Tây Hạ

Trước tình hình này, nhà Tống muốn dùng chiến tranh để giải quyết khủng hoảng và hướng sự chú ý của nhân dân ra bên ngoài. Họ nhắm tới việc xâm lược Đại Việt – quốc gia đang phát triển mạnh mẽ ở phía nam.

Tình hình nhà Lý

Trong khi đó, Đại Việt dưới triều Lý đang trong thời kỳ phát triển thịnh vượng:

• Năm 1054, đổi quốc hiệu từ Đại Cồ Việt thành Đại Việt
• Năm 1069, đánh thắng Chiêm Thành, mở rộng lãnh thổ
• Kinh tế, văn hóa, giáo dục phát triển
• Quân đội hùng mạnh

Tuy nhiên, năm 1072 vua Lý Thánh Tông qua đời, thái tử Càn Đức mới 7 tuổi lên ngôi (tức vua Lý Nhân Tông). Thái phi Ỷ Lan làm nhiếp chính, được sự phò tá của các đại thần như Lý Thường Kiệt, Lý Đạo Thành.

Cuộc xâm lược của nhà Tống

Âm mưu xâm lược

Từ năm 1070, Vương An Thạch – tể tướng nhà Tống đã có ý định xâm lược Đại Việt. Ông ta tâu với vua Tống:

“Giao Chỉ vừa đánh Chiêm Thành bị thất bại, quân không còn nổi một vạn, có thể lấy quân Ung Châu sang chiếm Giao Chỉ.”

Nhà Tống còn xúi giục Chiêm Thành đánh Đại Việt từ phía nam để tạo thế kìm kẹp hai đầu.

Chuẩn bị của nhà Tống

Từ năm 1073, nhà Tống bắt đầu chuẩn bị cho cuộc xâm lược:

• Đặt các doanh trại, sửa đường tiếp tế
• Tập hợp 52 động ở Ung Châu để tập thủy chiến
• Cấm buôn bán, giao dịch giữa dân Tống-Việt để giữ bí mật
• Biến Ung Châu thành căn cứ xuất phát đánh Đại Việt
• Tăng cường binh lực, tích trữ lương thực
• Đóng chiến thuyền, luyện tập thủy binh

Cuộc kháng chiến chống quân Tống

Chủ trương “Tiến công trước để tự vệ”

Mặc dù nhà Tống cố giữ bí mật, nhưng tình báo Đại Việt vẫn nắm được ý đồ của họ. Trước tình hình này, Thái úy Lý Thường Kiệt đã đề xuất chủ trương:

“Ngồi yên đợi giặc, sao bằng đem quân đánh trước để chặn các mũi nhọn của giặc”

Đây là chiến lược “Tiên phát chế nhân” (ra tay trước để chế ngự địch), thể hiện tư duy quân sự sáng tạo của Lý Thường Kiệt.

Chuẩn bị của nhà Lý

Để thực hiện kế hoạch này, nhà Lý đã chuẩn bị kỹ lưỡng:

• Tập trung 10 vạn quân và dân phu
• Chuẩn bị vũ khí, lương thực
• Lên kế hoạch tác chiến chi tiết
• Tổ chức trinh sát, nắm tình hình địch

Chiến dịch đánh Tống 1075–1076

Quân bộ tấn công Ung Châu

• Tháng 11/1075, quân Đại Việt do Lý Thường Kiệt chỉ huy tiến đánh Ung Châu
• Sau 42 ngày vây hãm, quân Đại Việt hạ được thành Ung Châu
• Tô Giám – tướng chỉ huy phòng thủ Ung Châu của Tống bị giết

Quân thủy tấn công Khâm Châu và Liêm Châu

• Đồng thời với đánh Ung Châu, quân thủy Đại Việt tấn công Khâm Châu và Liêm Châu
• Cả hai châu này đều bị quân Đại Việt chiếm đóng

Kết quả chiến dịch

• Phá hủy căn cứ xuất phát của quân Tống
• Tiêu diệt và bắt sống nhiều quân Tống
• Thu nhiều chiến lợi phẩm
• Làm rối loạn kế hoạch xâm lược của nhà Tống

Ý nghĩa

Giáng đòn phủ đầu

Chiến dịch năm 1075-1076 đã giáng một đòn phủ đầu mạnh mẽ vào kế hoạch xâm lược của nhà Tống. Điều này khiến họ bất ngờ và choáng váng, buộc phải điều chỉnh lại chiến lược.

Phá thế chủ động của quân Tống

Bằng việc tấn công trước, quân Đại Việt đã phá vỡ thế chủ động của quân Tống, buộc họ phải chuyển từ thế tấn công sang phòng ngự. Điều này tạo lợi thế lớn cho Đại Việt trong giai đoạn tiếp theo của cuộc chiến.

Chuẩn bị cho giai đoạn kháng chiến tiếp theo

Chiến thắng này đã tạo điều kiện thuận lợi cho Đại Việt chuẩn bị lực lượng, xây dựng phòng tuyến để đối phó với cuộc phản công của quân Tống trong những năm tiếp theo.

Tóm lại, sự kiện quan trọng diễn ra năm 1075 dưới thời nhà Lý chính là cuộc tấn công chủ động vào đất Tống, mở đầu cho cuộc kháng chiến chống quân Tống xâm lược (1075-1077). Đây là một quyết định táo bạo và sáng suốt, thể hiện tài thao lược của Lý Thường Kiệt cũng như tinh thần độc lập, tự chủ của dân tộc Việt Nam.

Lịch Sử - Văn Hóa

Kho tàng Lịch sử và Văn hóa: Khám phá di sản văn hóa và sự phát triển lịch sử.