Hai loại hình văn học chính của Đại Việt dưới các triều đại phong kiến gồm những gì?

Nền tảng lịch sử và các nhân vật tiêu biểu

Bối cảnh hình thành văn học phong kiến Đại Việt

Bối cảnh xã hội, ảnh hưởng ngoài nước

Từ thế kỷ X, khi Đại Việt giành lại độc lập sau một thiên niên kỷ Bắc thuộc, xã hội bước vào thời kỳ kiến thiết. Những ảnh hưởng mạnh mẽ của Nho giáo, Phật giáo và Đạo giáo từ Trung Hoa hòa quyện với tinh thần dân tộc, hình thành đặc trưng văn học Đại Việt. Tầng lớp trí thức ngày càng phát triển nhờ chế độ khoa cử Nho học, tạo điều kiện cho chữ Hán và chữ Nôm song song tồn tại.

Xem thêm: Lãnh địa Phong Kiến là gì? Toàn cảnh về hệ thống xã hội đặc biệt trong lịch sử

Những mở đầu và nhân vật đặt nền móng

Các triều đại như Lý, Trần, Lê, Nguyễn là môi trường lý tưởng cho sáng tác văn học nảy nở. Lý Thường Kiệt với bài thơ “Nam quốc sơn hà”, Trần Nhân Tông khởi xướng thơ Thiền, Nguyễn Trãi để lại dòng thơ yêu nước, và Nguyễn Du bất tử hóa tiếng Việt qua “Truyện Kiều”.

Lãnh tụ văn học và sự chuẩn bị cho các loại hình

Tiểu sử và nguồn gốc

Nhiều nhà văn hóa xuất thân từ gia đình khoa bảng, gắn bó với triều đình nhưng không xa rời nhân dân. Những Nguyễn Trãi, Lê Quý Đôn thuộc hạng “thư hương thế gia”, vừa nắm vững điển chương Hán học, vừa thấu triệt thực cảnh đất nước.

Đồng minh và ý thức hệ

Văn học Đại Việt không chỉ là sân chơi cá nhân. Thế hệ nhà thơ, nhà văn cùng chia sẻ lý tưởng phục quốc, an dân và gìn giữ bản sắc qua từng câu chữ. Sự hậu thuẫn của triều đình, giới trí thức và cả nhân dân giúp văn học phát triển đa dạng và liên tục đổi mới.

Các loại hình văn học chính của Đại Việt dưới các triều đại phong kiến

Vậy, hai loại hình văn học chính của Đại Việt dưới các triều đại phong kiến gồm những gì? Đó là văn học chữ Hán và văn học chữ Nôm – mỗi loại đều mang lại đóng góp to lớn cho nền văn hóa dân tộc.

Văn học chữ Hán – Khai mở tinh hoa bác học

Đặc điểm, phạm vi và đối tượng

Văn học chữ Hán nổi lên từ thời nhà Lý, phát triển rực rỡ dưới các triều Trần, Lê, Nguyễn. Sáng tác chủ yếu gồm thơ, văn xuôi, sử ký, tấu sớ, chiếu biểu, phú, cáo, phục vụ các mục đích chính trị, tư tưởng và giáo dục. Văn học này hướng tới đối tượng là tầng lớp trí thức, quan lại, giới khoa bảng.

Thành tựu, tác giả nổi bật

“Nam quốc sơn hà” của Lý Thường Kiệt – bản Tuyên ngôn độc lập đầu tiên.
“Bình Ngô đại cáo” của Nguyễn Trãi – áng văn lập quốc bất hủ.
“Thiên đô chiếu”, “Hịch tướng sĩ”, “Đại Việt sử ký toàn thư” – góp phần định hình chính sử và hồn cốt dân tộc.
Lê Thánh Tông, Nguyễn Bỉnh Khiêm, Phan Huy Chú đều là những tên tuổi gắn liền với dòng chảy sáng tác chữ Hán.

Vai trò, ý nghĩa

Văn học chữ Hán phản ánh tầm vóc tư duy, lý tưởng trị quốc, phẩm giá cá nhân của người Việt trong bối cảnh hội nhập mạnh mẽ văn hóa phương Bắc, đồng thời tạo nền tảng cho sự hình thành bản sắc văn hóa riêng.

Xem thêm: Vì sao Nho Giáo sớm trở thành hệ tư tưởng chính thống của chế độ Phong Kiến ở Đại Việt?

Loại Sáng Tác	Tác Giả Tiêu Biểu	Tác Phẩm Nổi Bật
Thơ	Lê Thánh Tông, Nguyễn Trãi	Quốc âm thi tập, Bình Ngô đại cáo
Văn chính luận	Nguyễn Trãi	Bình Ngô đại cáo, Quân trung từ mệnh tập
Sử ký	Lê Văn Hưu, Ngô Sĩ Liên	Đại Việt sử ký, Đại Việt sử ký toàn thư

Văn học chữ Nôm – Khẳng định tiếng nói dân tộc

Đặc điểm, phạm vi và đổi mới

Với sự phát triển của chữ Nôm – loại chữ sáng tạo trên cơ sở chữ Hán để ghi âm tiếng Việt – văn học Đại Việt đã thực sự gần gũi với đời sống dân gian, trở thành cầu nối giữa bác học và bình dân. Văn học chữ Nôm xuất hiện từ cuối Trần, rực sáng qua các triều Lê sơ, Lê trung hưng, Nguyễn.

Tác phẩm, tác giả tiêu biểu

“Truyện Kiều” của Nguyễn Du – kiệt tác bất hủ, biểu tượng ngôn ngữ và nhân văn Việt.
Hồ Xuân Hương – nữ sĩ “bà chúa thơ Nôm”.
Nguyễn Công Trứ với “Bài ca ngất ngưởng”.
Chinh phụ ngâm” (Đặng Trần Côn, Đoàn Thị Điểm), “Cung oán ngâm khúc” (Nguyễn Gia Thiều) – đỉnh cao của thơ Nôm bác học.

Giá trị, tầm ảnh hưởng

Văn học chữ Nôm thể hiện bản sắc Việt rõ nét, ghi lại tâm tư, khát vọng, tình yêu, nỗi đau, phản ánh thân phận con người, đặc biệt là số phận người phụ nữ. Nhờ chữ Nôm, tiếng Việt được khẳng định vị thế trên văn đàn và trong lịch sử văn hóa.

Tác Giả	Tác Phẩm Nổi Bật	Đóng Góp
Nguyễn Du	Truyện Kiều	Đỉnh cao nghệ thuật, ngôn từ tiếng Việt
Hồ Xuân Hương	Chùm thơ trào phúng, nữ quyền	Khẳng định cá tính sáng tạo
Nguyễn Công Trứ	Bài ca ngất ngưởng, Hàn nho phong vị phú	Đề cao cái tôi cá nhân

So sánh, giao thoa và đặc điểm nổi bật

Nhìn chung, hai loại hình văn học chính của Đại Việt dưới các triều đại phong kiến gồm:

Văn học chữ Hán: Trang trọng, bác học, nghiêm cẩn, tập trung phục vụ nhà nước và giới trí thức.
Văn học chữ Nôm: Gần gũi quần chúng, đa sắc thái, phản ánh đời thường, chứa đựng tinh thần dân tộc mạnh mẽ.

Chính sự song hành, cộng hưởng của hai loại hình này đã tạo dựng nên bản sắc độc đáo của văn hóa Đại Việt, để lại dấu ấn sâu sắc cho hậu thế.

Những sự kiện và bước ngoặt quan trọng

Các thời kỳ vàng son và chuyển mình

Những trận đánh lớn của ngôn từ

Thế kỷ XV: “Bình Ngô đại cáo” ra đời, tuyên ngôn chủ quyền, mở đầu cho tinh thần độc lập tự chủ.
Cuối thế kỷ XVIII – XIX: “Truyện Kiều” ra mắt, khẳng định nghệ thuật ngôn từ Việt Nam đạt tầm vóc bất tử.

Những quyết sách và lời hiệu triệu

Các triều đại luôn xem trọng văn học: mở Quốc Tử Giám, tổ chức thi Hội, thi Đình, ban chiếu dụ khuyến khích sáng tác. Những lời hiệu triệu từ tác phẩm chính luận góp phần củng cố lòng yêu nước và ý chí bảo vệ văn hóa dân tộc.

Xem thêm: Phong kiến là gì? Toàn cảnh về chế độ phong kiến từ nguồn gốc đến di sản

Kết quả, cải cách, hay kết thúc

Sự thay đổi thể chế, thỏa ước, triều đại

Văn học phong kiến rực rỡ nhất từ Lý-Trần đến Lê sơ, khép lại trong những biến động cuối thế kỷ XIX đầu XX khi thực dân Pháp xâm lược. Dù chịu nhiều tác động ngoại lai, hai dòng văn học này đã hoàn thành sứ mệnh lịch sử, làm dày thêm hồn Việt qua các thế kỷ.

Tài liệu, văn bản lịch sử ghi nhận

Những tác phẩm như “Quốc âm thi tập”, “Hoàng Lê nhất thống chí”, “Chinh phụ ngâm”, “Cung oán ngâm khúc”, và nhất là “Truyện Kiều” đã trở thành tài sản vô giá và là đề tài nghiên cứu của nhiều thế hệ học giả.

Giá trị lịch sử, ý nghĩa và di sản

Ảnh hưởng đến chính trị, văn hóa

Bài học, giá trị còn lại và sự phù hợp thời đại

Văn học chữ Hán góp phần xây dựng nền tảng tư tưởng Nho giáo, xác lập trật tự xã hội và truyền thống hiếu học.
Văn học chữ Nôm nuôi dưỡng khát vọng tự do, tình yêu quê hương, khẳng định vai trò tiếng Việt.

Ngày nay, bài học về tình yêu nước, ý chí tự cường, giữ gìn và phát huy bản sắc vẫn còn nguyên giá trị thực tiễn.

Ảnh hưởng lâu dài đến bản sắc dân tộc

Các giá trị thẩm mỹ, nhân văn, phản ánh khát vọng, tâm tư con người Việt vẫn in dấu trong từng câu thơ, từng hình tượng văn học, trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho nhiều thế hệ sáng tác sau.

Di tích, lễ hội, bảo tồn di sản văn hóa

Di tích quốc gia và địa điểm tham quan

Rất nhiều di tích, địa danh liên quan đến hai loại hình văn học chính được tôn vinh, bảo tồn:

Văn Miếu – Quốc Tử Giám (Hà Nội): Trung tâm đào tạo nhân tài, nơi lưu giữ bia tiến sĩ.
Đền thờ Nguyễn Du (Hà Tĩnh), Hồ Xuân Hương (Nghệ An): Điểm hẹn văn hóa, tri ân các tác gia lớn.
Khu di tích Lam Kinh, Phủ Chủ tịch, Đền Đô: Gắn liền với các triều đại – bối cảnh ra đời nhiều tác phẩm lớn.

Địa Điểm	Ý Nghĩa
Văn Miếu	Trung tâm giáo dục, tri ân hiền tài
Đền Nguyễn Du	Vinh danh đại thi hào dân tộc
Khu Lam Kinh	Gắn bó với thời Lê sơ, triều đại phát triển rực rỡ của văn học

Lễ hội tưởng nhớ, phong tục địa phương

Lễ hội Nguyễn Du (Hà Tĩnh), Hồ Xuân Hương (Nghệ An): Tổ chức hàng năm, tôn vinh giá trị văn hóa, văn học.
Ngày Thơ Việt Nam: Quy tụ tác phẩm, vinh danh giá trị truyền thống lẫn hiện đại.
Hoạt động trải nghiệm, tái hiện văn học dân gian: Giúp cộng đồng, đặc biệt là học sinh, sinh viên hiểu hơn về di sản.

Giá trị giáo dục và bảo tồn

Nhiều trường học, học viện văn hóa, bảo tàng tổ chức chuyên đề giảng dạy, trưng bày các tác phẩm chữ Hán, chữ Nôm, giúp truyền lửa cho thế hệ trẻ. UNESCO đã vinh danh “Truyện Kiều” là “Di sản ký ức của thế giới”, góp phần nâng tầm di sản Việt Nam trên trường quốc tế.

Kết luận

Hai loại hình văn học chính của Đại Việt dưới các triều đại phong kiến gồm những gì? Đó chính là văn học chữ Hán và văn học chữ Nôm. Một mặt đại diện cho trí tuệ bác học, mặt kia nuôi dưỡng tâm hồn dân tộc, cả hai đã hòa quyện cùng lịch sử, tạo ra một dòng chảy văn hóa đặc sắc và bền vững, góp phần hình thành bản sắc Việt Nam vững vàng giữa bao đổi thay thời đại.

Dù ngày nay, văn học hiện đại đã có nhiều đổi thay, nhưng tinh thần, giá trị, triết lý cùng vẻ đẹp ngôn từ của hai loại hình ấy vẫn là nguồn cảm hứng vô tận cho các nhà nghiên cứu, sáng tác và mỗi người dân đất Việt. Lịch Sử – Văn Hóa tin rằng, việc nhận diện, bảo tồn và phát huy di sản văn học sẽ là sứ mệnh của mọi thế hệ, góp phần đưa hình ảnh văn hóa Đại Việt vươn xa.

Câu hỏi thường gặp

Vì sao hai loại hình văn học này thành công và có ảnh hưởng rộng lớn?

Cả văn học chữ Hán và chữ Nôm đều phản ánh tâm tư, lý tưởng của thời đại, đồng thời đáp ứng nhu cầu thể hiện bản sắc dân tộc. Chúng cung cấp nền tảng tri thức, đạo đức, văn hóa, góp phần định hình ý thức hệ và bản lĩnh con người Việt Nam trong suốt lịch sử.

Vai trò của Nguyễn Trãi, Nguyễn Du trong sự phát triển văn học phong kiến là gì?

Nguyễn Trãi là nhà chính trị – nhà thơ kiệt xuất của văn học chữ Hán. Tác phẩm của ông truyền cảm hứng yêu nước, nhân văn, tư tưởng chính trị tiến bộ. Nguyễn Du lại là đỉnh cao sáng tác chữ Nôm, mở ra hướng tiếp cận mới cho nghệ thuật ngôn từ Việt.

Hiện nay có thể tham quan các địa chỉ liên quan đến văn học phong kiến không?

Có. Bạn có thể thăm Văn Miếu – Quốc Tử Giám (Hà Nội), Đền thờ Nguyễn Du (Hà Tĩnh), Khu Lam Kinh, các bảo tàng văn học và nhiều di tích, không gian sáng tác, lễ hội tôn vinh tác giả và tác phẩm nổi tiếng.

Những tài liệu hay hiện vật nào về hai loại hình văn học này còn được lưu giữ?

Nhiều bản gốc và bản sao các tác phẩm nổi tiếng như “Quốc âm thi tập”, “Truyện Kiều”, “Đại Việt sử ký toàn thư”, “Bình Ngô đại cáo”… được lưu giữ tại Thư viện Quốc gia, Bảo tàng Văn học Việt Nam và nhiều viện nghiên cứu trong và ngoài nước.

Hai loại hình văn học này ảnh hưởng thế nào đến Việt Nam hiện đại?

Chúng tạo dựng nền móng cho truyền thống yêu nước, hiếu học, nuôi dưỡng lòng tự hào dân tộc và duy trì bản sắc văn hóa. Nhiều giá trị, tư tưởng, hình ảnh từ văn học phong kiến vẫn hiện diện trong văn hóa – xã hội hiện đại, giáo dục và sáng tác nghệ thuật.

Nhấn ESC để đóng