Có thể bạn quan tâm:
Kinh thành Thăng Long được bao bọc bởi một vòng thành ngoài cùng được gọi là Đại La thành hay còn gọi tắt là La Thành. Đây là một phần trong cấu trúc “tam trùng thành quách” độc đáo của kinh đô Thăng Long thời phong kiến, thể hiện tầm vóc và sự phát triển của một quốc gia độc lập, tự chủ. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về Đại La thành, lịch sử hình thành và vai trò của nó trong tổng thể kiến trúc kinh thành Thăng Long qua các triều đại.
Cấu Trúc Tam Trùng Thành Quách Của Kinh Thành Thăng Long
Mô hình tổng thể của kinh đô
Khi vua Lý Thái Tổ quyết định dời đô từ Hoa Lư về Thăng Long vào năm 1010, kinh đô mới được xây dựng theo mô hình “tam trùng thành quách” – tức ba vòng thành bao bọc lẫn nhau, một cấu trúc quy hoạch tiên tiến mang tính khoa học cao thể hiện tư duy chiến lược của các vị vua nhà Lý.
Ba vòng thành này bao gồm:
- Cấm thành (còn gọi là Tử Cấm Thành hay Long Phượng thành): là vòng thành trong cùng, nơi ở của nhà vua và hoàng gia
- Hoàng thành (hay Long thành): là vòng thành ở giữa, bao bọc và bảo vệ Cấm thành, là nơi nhà vua và triều đình làm việc
- Đại La thành: là vòng thành ngoài cùng bao bọc toàn bộ kinh đô, là khu vực thành thị nơi sinh sống của quan lại, thái tử, hoàng tử và dân chúng
Nguồn gốc và lịch sử của Đại La thành
Đại La thành có lịch sử lâu đời hơn cả Thăng Long. Theo các tài liệu lịch sử, vùng đất này nguyên là trị sở chính của An Nam đô hộ phủ thời Đường có tên là Tống Bình. Đến năm 866, Cao Biền – đô hộ nhà Đường – đã cho đắp thành Đại La rộng lớn hơn và vững chãi hơn trước. Từ đó, thành này được gọi là thành Đại La.
Trong chiếu dời đô năm 1010, vua Lý Thái Tổ đã viết: “… Huống chi Thành Đại La, đô cũ của Cao Vương (tức Cao Biền) ở giữa khu vực trời đất…”. Điều này cho thấy Đại La thành đã có từ trước khi Lý Thái Tổ dời đô, và vị vua khai sáng triều Lý đã tận dụng vị thế sẵn có của thành Đại La để xây dựng kinh đô mới.
Năm 1014, nhà Lý “đắp thành đất 4 mặt kinh thành” và đến năm 1078 thì tu sửa có tên gọi là thành Đại La. Đây chính là vòng thành ngoài cùng bao bọc toàn bộ kinh đô Thăng Long.
Đặc Điểm Và Vai Trò Của Đại La Thành
Quy mô và cấu trúc
Đại La thành có quy mô rộng lớn, bao quanh toàn bộ kinh đô Thăng Long. Theo các nguồn sử liệu, thành này được đắp bằng đất, có hào sâu bao quanh để tăng cường khả năng phòng thủ.
Theo nghiên cứu của các nhà khảo cổ học, dấu tích tường thành Đại La tại đường đê nút giao Văn Cao – Hoàng Hoa Thám có niên đại thời Lê sơ, chiều cao còn lại 5-10m, chân thành rộng hơn 20m, mặt bắc giáp sông Tô Lịch có móng tường, đó chính là móng tường xây gạch có nữ tường (tường thấp, ngày xưa xây trên thành, mặt tường lồi lõm, khoét lỗ để bắn, dùng để bảo vệ thành).
Vai trò trong đời sống xã hội
Đại La thành không chỉ đơn thuần là một công trình phòng thủ quân sự mà còn là không gian sống sôi động của cư dân Thăng Long. Trong khu vực giữa Hoàng thành và Đại La thành gọi là Kinh thành, nơi diễn ra muôn mặt đời sống thường nhật của người dân.
Với chủ trương không bao bọc thái tử và hoàng tử trong bốn bức tường Hoàng thành, các vua triều Lý luôn xây dựng cung điện ở ngoài thành cho các con trai của mình. Đây là cách tốt nhất để các thái tử và hoàng tử hiểu rõ việc đời, việc người, hiểu rõ về xã hội, dân chúng mà họ sẽ trị vì sau này.
Khu vực này còn là nơi tập trung các hoạt động kinh tế và thương mại với nhiều phường nghề chuyên biệt. Điều này lý giải vì sao Thăng Long – Hà Nội cổ có những con phố mang tên Hàng Đồng, Hàng Nón, Hàng Tre…
Biến Đổi Của Đại La Thành Qua Các Triều Đại
Thời Lý – Trần
Dưới thời Lý – Trần, Đại La thành được duy trì và củng cố như một phần quan trọng trong hệ thống phòng thủ của kinh thành Thăng Long.
Thời kỳ này, hồ Dâm Đàm (hồ Tây) đã tách khỏi sông Hồng, nhưng hồ Lục Thủy (hồ Gươm) và hồ Chu Tước (sau gọi là hồ Bích Câu, sau nữa được tách thành hồ Bảy Mẫu và hồ Thuyền Quang) thì vẫn ăn thông với sông Kim Ngưu và sông Tô Lịch – hai con sông uốn khúc chảy quanh trong nội thành Thăng Long, tạo thành hệ thống phòng thủ tự nhiên kết hợp với Đại La thành.
Thời Lê – Mạc
Thời nhà Lê, đặc biệt dưới triều vua Lê Thánh Tông (1491), Hoàng thành được mở rộng, đây là thời kỳ Hoàng thành có phạm vi rộng nhất.
Trong thời Mạc (thế kỷ XVI), nhà Mạc cho sửa sang thành trì, sai đắp thêm 3 lần lũy đất ngoài thành Đại La. Lũy đất này bắt đầu từ phường Nhật Chiêu (Nhật Tân), vòng qua Hồ Tây, tới khu Cầu Dừa, Cầu Dền (ô Chợ Dừa và ô Cầu Dền), kéo dài đến tận Thanh Trì. Lũy đất mới đắp rộng 25 trượng và cao hơn thành Thăng Long vài trượng.
Ngoài lũy đất, nhà Mạc cho trồng tre làm lá chắn, lại đào tiếp 3 lần hào với những lũy tre nối tiếp nhau ken kín bờ. Như vậy, vòng thành đất này bao trọn cả khu vực Hồ Tây và là vòng thành lớn nhất trong lịch sử xây đắp thành lũy ở Kinh thành Thăng Long.
Tuy nhiên, khi chiếm được Thăng Long, Trịnh Tùng đã san phẳng mọi thành lũy, đốt phá mọi cung điện có liên quan đến nhà Mạc. Năm 1592 được coi là thời điểm Kinh thành Thăng Long bị hủy hoại tan hoang nhất.
Di Tích Và Giá Trị Lịch Sử Hiện Nay
Hoàng thành Thăng Long – Di sản văn hóa thế giới
Năm 2010, Ủy ban Di sản thế giới đã thông qua Nghị quyết công nhận khu Trung tâm Hoàng thành Thăng Long – Hà Nội là Di sản Văn hóa thế giới. Đây là sự ghi nhận giá trị to lớn của quần thể di tích này đối với lịch sử và văn hóa không chỉ của Việt Nam mà còn của cả nhân loại.
Hiện nay, dù Đại La thành không còn nguyên vẹn, nhưng dấu tích của nó vẫn được tìm thấy qua các cuộc khai quật khảo cổ. Những phát hiện này đã góp phần quan trọng trong việc khôi phục lại bức tranh toàn cảnh về Kinh thành Thăng Long xưa.
Giá trị lịch sử và văn hóa
Đại La thành cùng với hệ thống tam trùng thành quách của Kinh thành Thăng Long không chỉ là minh chứng cho sự phát triển của kiến trúc đô thị thời phong kiến Việt Nam mà còn thể hiện tư duy chiến lược và tầm nhìn xa của các vị vua đầu triều Lý.
Theo các nhà nghiên cứu từ trang lichsuvanhoa.com, việc xây dựng một kinh đô với ba vòng thành phòng thủ chặt chẽ nhưng vẫn đảm bảo không gian cho sự phát triển kinh tế và văn hóa là một thành tựu đáng ghi nhận của người Việt cổ.
Kết Luận
Vòng thành ngoài cùng bao bọc Kinh thành Thăng Long được gọi là Đại La thành hay La Thành. Đây là một phần quan trọng trong cấu trúc tam trùng thành quách của kinh đô Thăng Long, đóng vai trò lớn không chỉ trong việc phòng thủ mà còn tạo không gian phát triển xã hội, kinh tế và văn hóa.
Dù đã trải qua nhiều biến động lịch sử và phần lớn đã không còn tồn tại, nhưng Đại La thành vẫn là một phần không thể thiếu khi tìm hiểu về lịch sử Thăng Long – Hà Nội. Như trang lichsuvanhoa.com đã từng nhận định, việc nghiên cứu về cấu trúc kinh thành xưa giúp chúng ta hiểu hơn về sự phát triển của đô thị cổ Việt Nam, đồng thời trân trọng hơn những di sản văn hóa quý giá mà cha ông đã để lại.
Câu Hỏi Thường Gặp
Tại sao Đại La thành lại quan trọng trong cấu trúc Kinh thành Thăng Long?
Đại La thành đóng vai trò quan trọng vì nó là vòng phòng thủ ngoài cùng bảo vệ toàn bộ kinh đô. Ngoài chức năng quân sự, vòng thành này còn tạo không gian cho dân cư sinh sống, phát triển thương mại và các ngành nghề thủ công. Đây cũng là nơi các hoàng tử, thái tử sống để hiểu được đời sống của nhân dân, chuẩn bị cho vai trò lãnh đạo trong tương lai.
Ai là người đầu tiên xây dựng Đại La thành?
Đại La thành ban đầu được xây dựng từ thời nhà Đường. Năm 866, Cao Biền – đô hộ nhà Đường – đã cho đắp thành Đại La rộng lớn và vững chãi. Sau khi Lý Thái Tổ dời đô từ Hoa Lư về Thăng Long năm 1010, ngài đã tận dụng vị thế sẵn có của thành Đại La và cho tu sửa, mở rộng thành một phần trong hệ thống phòng thủ mới của kinh đô Thăng Long.
Hiện nay có thể tham quan những di tích nào của Đại La thành?
Hiện nay, phần lớn Đại La thành không còn tồn tại nguyên vẹn. Tuy nhiên, du khách có thể tham quan khu di tích Hoàng thành Thăng Long để hiểu hơn về cấu trúc tổng thể của kinh đô xưa. Tại đây, các nhà khảo cổ đã phát hiện dấu tích của nhiều lớp thành từ thời Lý, Trần, Lê. Ngoài ra, một số dấu tích của tường thành cũng đã được phát hiện tại khu vực đường đê nút giao Văn Cao – Hoàng Hoa Thám.
Cấm thành, Hoàng thành và Đại La thành khác nhau như thế nào?
Ba vòng thành này khác nhau về vị trí, chức năng và đối tượng sử dụng:
- Cấm thành (vòng trong cùng): là nơi ở của vua và hoàng gia, được bảo vệ nghiêm ngặt nhất
- Hoàng thành (vòng giữa): là nơi làm việc của vua và triều đình, bao gồm các cung điện, nha môn
- Đại La thành (vòng ngoài cùng): là không gian rộng lớn bao quanh cả kinh đô, nơi sinh sống của quan lại, hoàng tử, thái tử và người dân, đồng thời là nơi diễn ra các hoạt động kinh tế, thương mại
Tại sao thành Thăng Long lại được xây dựng với cấu trúc tam trùng thành quách?
Cấu trúc tam trùng thành quách (ba vòng thành bao bọc lẫn nhau) được áp dụng nhằm nhiều mục đích. Thứ nhất, nó tạo ra hệ thống phòng thủ nhiều lớp, tăng khả năng bảo vệ trung tâm quyền lực là nơi ở và làm việc của vua. Thứ hai, nó giúp phân chia không gian theo chức năng và đối tượng sử dụng rõ ràng. Thứ ba, mô hình này thể hiện tư duy chiến lược và tầm nhìn của các vị vua nhà Lý trong việc xây dựng một kinh đô vừa có khả năng phòng thủ tốt, vừa tạo điều kiện cho sự phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội.
Để lại một bình luận