Cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917 là một trong những sự kiện lịch sử quan trọng nhất của thế kỷ 20. Cuộc cách mạng này đã lật đổ chế độ Nga hoàng, thiết lập nên nhà nước Xô viết và mở đường cho sự phát triển của chủ nghĩa xã hội trên toàn thế giới. Tuy nhiên, để giành được thắng lợi vẻ vang đó, Cách mạng Tháng Mười Nga đã cần sự tham gia, đóng góp của nhiều lực lượng khác nhau trong xã hội Nga lúc bấy giờ.

Hệ thống chính trị của Nga trước cách mạng

Đế chế Nga và vai trò của Tsar Nicholas II

Trước khi Cách mạng Tháng Mười nổ ra, nước Nga là một đế chế rộng lớn dưới sự cai trị của Nga hoàng Nicholas II. Nga hoàng nắm giữ quyền lực tuyệt đối, kiểm soát mọi mặt của đời sống chính trị, kinh tế, xã hội. Tuy nhiên, chế độ Nga hoàng đã tỏ ra lạc hậu, không theo kịp sự phát triển của thời đại. Sự bất lực của Nicholas II trong việc cải cách đất nước, cùng với những thất bại trong chiến tranh đã dẫn tới sự bất mãn ngày càng tăng của nhân dân.

Quyền lực của đảng phái chính trị trước cách mạng

Bên cạnh chính quyền Nga hoàng, các đảng phái chính trị cũng đóng một vai trò quan trọng trong đời sống chính trị của nước Nga trước cách mạng. Hai đảng chính là Đảng Dân chủ Lập hiến (Cadets) theo khuynh hướng tự do và Đảng Xã hội chủ nghĩa Cách mạng (Socialist-Revolutionaries) theo khuynh hướng xã hội chủ nghĩa. Tuy nhiên, các đảng này chủ yếu đại diện cho tầng lớp tư sản, trí thức, chưa thực sự gắn bó với quần chúng công nông.

Sự đối kháng giữa các tầng lớp xã hội

Xã hội Nga trước cách mạng tồn tại nhiều mâu thuẫn và bất bình đẳng. Giai cấp công nhân phải chịu đựng điều kiện lao động khắc nghiệt trong các nhà máy. Nông dân bị tước đoạt ruộng đất, phải làm tá điền cho địa chủ. Ngược lại, tầng lớp quý tộc, giai cấp tư sản lại sống trong nhung lụa, xa hoa. Chính những mâu thuẫn không thể dung hòa này là nguyên nhân sâu xa dẫn tới cách mạng.

Vai trò của Đảng Bolshevik

Lịch sử hình thành và phát triển của Đảng Bolshevik

Bolshevik là một phái của Đảng Dân chủ Xã hội Lao động Nga, do Vladimir Lenin thành lập năm 1903. Khác với phái Menshevik, Bolshevik chủ trương đấu tranh vũ trang, lật đổ chính quyền Nga hoàng để thiết lập chính quyền Xô viết của công nhân và nông dân. Trải qua nhiều thăng trầm, đến năm 1917, Bolshevik đã trở thành một đảng chính trị hùng mạnh, có tổ chức chặt chẽ và được sự ủng hộ rộng rãi của quần chúng.

Các nhà lãnh đạo nổi bật như Vladimir Lenin

Sự trưởng thành của Bolshevik gắn liền với vai trò lãnh đạo của Vladimir Ilyich Lenin. Với tư tưởng tiên phong và tài năng chỉ đạo xuất chúng, Lenin đã biến Bolshevik từ một nhóm nhỏ trở thành đội tiên phong của cách mạng xã hội chủ nghĩa. Bên cạnh Lenin, Bolshevik còn có nhiều nhà lãnh đạo tài năng như Leon Trotsky, Yakov Sverdlov, Joseph Stalin,… Họ đã cùng nhau xây dựng đường lối, chiến lược cách mạng đúng đắn để dẫn dắt phong trào công nhân đến thắng lợi.

Tư tưởng và chính sách cách mạng của Đảng Bolshevik

Bolshevik dựa trên nền tảng tư tưởng của chủ nghĩa Mác – Lênin, chủ trương xóa bỏ chế độ tư bản, xây dựng xã hội cộng sản không có giai cấp, không có áp bức bóc lột. Để thực hiện mục tiêu đó, Bolshevik đề ra nhiều chính sách cách mạng như: tịch thu ruộng đất của địa chủ chia cho nông dân, quốc hữu hóa các xí nghiệp lớn, thành lập chính quyền Xô viết, ký hòa ước với Đức để kết thúc chiến tranh,… Những chính sách này đã thu hút đông đảo quần chúng công nông tham gia vào hàng ngũ cách mạng.

Quân đội Đỏ và Red Guards

Cơ cấu và tổ chức của Quân đội Đỏ

Quân đội Đỏ (Red Army) là lực lượng vũ trang chính của Nhà nước Xô viết, được thành lập ngay sau Cách mạng Tháng Mười. Ban đầu, Hồng quân chủ yếu bao gồm các đơn vị vũ trang của công nhân, binh lính và thủy thủ đã đứng về phía cách mạng. Về sau, Hồng quân được mở rộng, bổ sung thêm nhiều thanh niên ưu tú trong công nhân và nông dân. Dưới sự chỉ huy của Leon Trotsky, Hồng quân đã trở thành một quân đội chính quy, hùng mạnh.

Sự tham gia của Red Guards trong các cuộc chiến

Bên cạnh Hồng quân, lực lượng Red Guards (Vệ binh Đỏ) cũng đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ thành quả cách mạng. Red Guards bao gồm các đơn vị dân quân tự vệ của công nhân, được thành lập để chống lại sự phản công của thế lực phản cách mạng. Trong những ngày tháng Mười lịch sử, chính các chiến sĩ Red Guards đã tham gia chiếm đóng các cơ quan chính quyền, bảo vệ Xô viết Petrograd, góp phần làm nên thắng lợi của cách mạng.

Chiến thuật và phong cách lãnh đạo của Quân đội Đỏ

Quân đội Đỏ áp dụng chiến thuật du kích linh hoạt, kết hợp với chiến tranh chính quy. Họ phát huy sức mạnh của quần chúng, tranh thủ sự ủng hộ của nhân dân địa phương. Các chỉ huy như Trotsky, Mikhail Frunze, Vasily Chapayev nổi tiếng với phong cách lãnh đạo dân chủ, gần gũi với chiến sĩ. Nhờ đó, Hồng quân đã lập nhiều chiến công hiển hách, đánh bại các cuộc tấn công của quân đội các nước đế quốc, bảo vệ vững chắc chính quyền Xô viết non trẻ.

Các phong trào công nhân và nông dân

Đòi hỏi và nguyện vọng của công nhân

Giai cấp công nhân là lực lượng nòng cốt của cách mạng. Trước năm 1917, công nhân Nga phải chịu đựng điều kiện làm việc vô cùng khắc nghiệt, tiền lương thấp, thời gian lao động dài, thiếu an toàn lao động. Họ sớm giác ngộ về quyền lợi giai cấp, tham gia tích cực vào các cuộc bãi công, biểu tình đòi tăng lương, giảm giờ làm, cải thiện điều kiện làm việc. Phong trào công nhân phát triển mạnh mẽ dưới sự lãnh đạo của Bolshevik, góp phần tạo nên làn sóng cách mạng dâng cao trong cả nước.

Vai trò của nông dân trong cách mạng

Nông dân chiếm đa số dân cư nước Nga, nhưng phần lớn không có ruộng đất hoặc chỉ có rất ít. Họ phải làm tá điền trên ruộng đất của địa chủ, chịu nhiều hình thức bóc lột nặng nề như tô cao, tức, phu phen. Vì vậy, nông dân tha thiết với khát vọng “người cày có ruộng”. Dưới ảnh hưởng của Bolshevik, nông dân đã vùng lên đấu tranh chống lại bọn địa chủ, chiếm lại ruộng đất. Phong trào nông dân phát triển rầm rộ, nhất là ở các tỉnh miền Trung và vùng sông Volga.

Sự kết hợp giữa công nhân và nông dân

Bolshevik chủ trương xây dựng liên minh công nông vững chắc, coi đó là nền tảng của cách mạng. Công nhân với tinh thần tiên phong, giác ngộ giai cấp cao đã giúp nông dân nhận thức được quyền lợi của mình. Ngược lại, nông dân đông đảo lại là chỗ dựa vững chắc cho công nhân trong cuộc đấu tranh lật đổ chế độ cũ. Sự phối hợp nhịp nhàng giữa hai lực lượng này tạo nên sức mạnh to lớn, góp phần quyết định thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười.

Các tổ chức cách mạng khác

Đảng Menshevik và sự đối lập

Bên cạnh Bolshevik, Đảng Menshevik cũng là một lực lượng chính trị quan trọng ở Nga. Tuy nhiên, Menshevik theo đuổi lập trường cải lương, hợp tác với giai cấp tư sản, phản đối việc lật đổ chính quyền bằng bạo lực. Họ trở thành lực lượng đối lập chính với Bolshevik trong Xô viết, tìm cách ngăn cản quá trình cách mạng tiến triển. Tuy nhiên, trước sức mạnh của phong trào quần chúng, Menshevik ngày càng mất uy tín và bị cô lập.

Các nhóm cách mạng nhỏ và phong trào dân tộc

Ngoài Bolshevik và Menshevik, ở Nga còn xuất hiện nhiều nhóm, tổ chức cách mạng nhỏ khác như những người theo chủ nghĩa vô chính phủ, những người theo chủ nghĩa quốc tế, những người theo các trào lưu tư tưởng cấp tiến. Họ cũng góp phần làm phong phú thêm bức tranh chính trị sôi động của nước Nga những năm đầu thế kỷ 20. Đồng thời, phong trào đấu tranh của các dân tộc bị áp bức như người Kavkaz, Trung Á, Baltic cũng nổ ra mạnh mẽ, hòa chung với cao trào cách mạng trong cả nước.

Ảnh hưởng của những tổ chức này đến cách mạng

Mặc dù không đóng vai trò quyết định như Bolshevik, nhưng sự tham gia của các tổ chức, nhóm chính trị khác cũng góp phần tạo nên bức tranh đa dạng của cách mạng Nga. Họ mở rộng phạm vi ảnh hưởng của cách mạng, thu hút thêm nhiều tầng lớp tham gia. Tuy nhiên, do thiếu một đường lối rõ ràng và sự lãnh đạo thống nhất, nên hoạt động của họ thường mang tính tự phát, rời rạc. Cuối cùng, họ đều phải đi theo con đường cách mạng do Bols hevik vạch ra hoặc bị đào thải bởi làn sóng cách mạng.

Hệ quả của cách mạng tháng 10

Thay đổi trong cấu trúc chính trị Nga

Cách mạng Tháng Mười đã xóa bỏ hoàn toàn chế độ Nga hoàng, lật nhào giai cấp tư sản, địa chủ phong kiến. Nhà nước Xô viết của công nhân và nông dân được thành lập, đứng đầu là Đảng Bolshevik. Hệ thống Xô viết từ trung ương đến địa phương được thiết lập, đảm bảo quyền lực thực sự thuộc về nhân dân lao động. Hiến pháp Xô viết 1918 đã thể chế hóa những thành quả cách mạng, đặt nền móng cho sự phát triển của nước Nga Xô viết.

Hệ thống kinh tế sau cách mạng

Về kinh tế, Chính phủ Xô viết tiến hành quốc hữu hóa đất đai, nhà máy, ngân hàng, vận tải. Nền kinh tế nhiều thành phần ra đời, trong đó kinh tế quốc doanh giữ vai trò chủ đạo. Chính sách kinh tế mới (NEP) được áp dụng, cho phép kinh tế tư nhân tồn tại song song với kinh tế quốc doanh. Nhà nước nắm các ngành kinh tế then chốt, kiểm soát thị trường, thương mại đối ngoại. Những biện pháp này giúp nền kinh tế Xô viết dần hồi phục và phát triển sau chiến tranh.

Di sản của cách mạng đối với phong trào cách mạng toàn cầu

Thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười mở ra kỷ nguyên mới – kỷ nguyên quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội trên phạm vi toàn thế giới. Nó chứng minh chủ nghĩa xã hội không chỉ là lý tưởng, mà có thể trở thành hiện thực. Cách mạng Tháng Mười cổ vũ mạnh mẽ phong trào giải phóng dân tộc ở các nước thuộc địa và phụ thuộc. Quốc tế Cộng sản ra đời để đoàn kết, lãnh đạo giai cấp vô sản và nhân dân lao động toàn thế giới đấu tranh cho hòa bình, dân chủ và chủ nghĩa xã hội. Kinh nghiệm của Cách mạng Tháng Mười được các đảng cộng sản trên thế giới vận dụng một cách sáng tạo, phù hợp với hoàn cảnh cụ thể của mỗi nước.

Tóm lại, Cách mạng Tháng Mười Nga giành thắng lợi là kết quả của sự tham gia, đóng góp to lớn của nhiều lực lượng cách mạng, trong đó Đảng Bolshevik, giai cấp công nhân và nông dân giữ vai trò nòng cốt. Dưới ngọn cờ của chủ nghĩa Mác – Lênin, các lực lượng cách mạng đã phát huy sức mạnh đoàn kết, đập tan xiềng xích nô lệ, mở ra một thời đại mới trong lịch sử – thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội. Cách mạng Tháng Mười chứng minh một chân lý vĩ đại: một khi nhân dân đã vùng lên, đoàn kết một lòng dưới sự lãnh đạo của Đảng tiên phong thì không một thế lực phản động nào có thể ngăn cản họ giành lấy tự do và hạnh phúc.

Lịch Sử - Văn Hóa

Kho tàng Lịch sử và Văn hóa: Khám phá di sản văn hóa và sự phát triển lịch sử.